Destekleyen kuruluş: TÜBİTAK (ARDEB 1001)
Yürütücü: Prof. Dr. Metehan Çiçek
Yardımcı Araştırmacılar:
Doç. Dr. Güvem Gümüş Akay
Dr. Öğr. Üy. Sertaç Üstün
Doç. Dr. Nuray Varol (Danışman)
Proje açıklaması:
Birçok canlı milisaniyeden günlere kadar uzayan çeşitli büyüklüklerdeki zamanı algılayabilmek için farklı mekanizmalara sahiptir. Araştırmalar, insanların çeşitli duyusal modalitelerdeki rahatsız edici uyaranlara cevap olarak zaman algısında bozulma eğilimi gösterdiklerini desteklemektedir. Stresli durumlara karşı verilen psikofizyolojik yanıtlar bakımından bireyler arasında son derece geniş varyasyon söz konusudur. Bireyler arası gözlenen stres yanıtı farklılıkları genetik varyasyonlardan daha ziyade epigenetik olarak yaşamın erken dönemlerinden başlayarak programlanmaktadır. Zaman algısında gözlenen bireysel farklılıkların altında yatan genetik faktörleri araştıran sınırlı sayıdaki çalışma genetik varyantların zaman algısında gözlenen çeşitliliği açıklamada yetersiz kaldığını göstermiştir.
Projemizin amacı stresli deneyimler ile tetiklenen psikofizyolojik yanıt farklılıklarının zaman algısı üzerine etkisinin DNA metilasyon değişiklikleri ve işlevsel/yapısal beyin görüntüleme ile değerlendirilmesidir.
Bu amaca ulaşmak için:
i) Psikososyal strese maruz bırakılacak sağlıklı kişilerde stresin zaman algısını bozucu etkisi ekolojik geçerliliği yüksek bir test ile araştırılacak ve bu etkinin hipotalamik-hipofiz-adrenal sistem (HPA aksı) yanıtı ve beyin aktivitesi ile ilişkisi değerlendirilecektir,
ii) HPA aksında merkezi rol oynayan NR3C1 geninin metilasyon seviyesinin zaman algısıyla ilişkili olarak beynin yapısı ve işlevi üzerine etkisi ilk defa araştırılacaktır,
iii) Dopamin-ilişkili genlerin (TH, SLC6A3, DR2, and COMT) metilasyon profillerinin zaman algısı üzerine etkisi, dopaminerjik yolak etkileşimlerini gösterebilecek yapısal/ işlevsel bağlantısallık yöntemleriyle birlikte değerlendirilecektir.
Görüntüleme verilerinin epigenetik değişiklikler ile birlikte değerlendirileceği bu çalışmanın, görüntüleme genetiği literatürüne önemli katkılar yapacağı düşünülmektedir. Bu çalışmadan elde edilecek sonuçların HPA aksı dengesizliği gözlenen travma sonrası stres bozukluğu, şizofreni ve majör depresyon bozukluğu gibi patolojik durumlarda zaman algısı ve DNA metilasyon değişimlerini test edecek diğer çalışmalara temel oluşturması ümit edilmektedir.
Proje; sinirbilim, fizyoloji, psikoloji, genetik ve bilgisayar mühendisliği disiplinlerinden oluşan bir ekip ile yürütülmektedir.
Araştırmacıların bulundukları üniversite ve disiplinler: